Stofnfundur samtaka ungra bænda í Búðardal

Hinn 23 október síðastliðinn var mér boðið að ávarpa unga bændur í tilefni að stofnun samtak þeirra sem eru mikil gleði tíðindi á tímum sem magri hafa velt fyrir sér og haft af því áhyggjur að bædnur væru deyjandi stétt. 

Það var undarleg en jafnframt þægileg tilfinning að vera kominn aftur í Dalabúð en þangað hafði ég ekki komið í 33 ár og þá með Lónlí Blú Bojs á hringferð um landið með þeim félögum. Það var óborganleg stund að vera þar á einhverju skemmtilegasta sveitaballi sem haldið hefur verið á Íslandi þar sem þeir félagar fluttu lagið Heim í Búðardal hvað eftir annað langt fram eftir nóttu. Sveitastjórnin tók vel á móti okkur 1976  og bæjarbúar buðu uppá pönnukökur með sultu og rjóma, kleinur kaffi og kakó. Sveitarstjórnn bauð Gunnar og félaga velkoma og slatti blaðamanna frá Höfuðborginni voru viðstaddir þennan stórbrotna viðburð Þetta var því því notaleg tilfinning sem ég varð fyrir þegar ég mætti í þetta fallega félagsheimili sem er sannkallað heimili þar sem fólki líður vel.

En þetta var nú bara svona útúrdúr en tilefni þess að ég segi þetta að ég mun nú birta í skömmtum ræðuna svona nálægt því sem ég flutti hana þá og þar kemur fram eitt og annað sem á daga mína hefur drifið á síðustu mánuðum og reyndar árum.

Og hefst þá ræðan:

Forseti Íslands, þingmenn,  formaður Bændasamtakkanna, fundarstjóri og gestir. 

Ég vil nota þetta tækifæri til að þakka fyrir það að fá að koma í þennan hóp ungra bænda til að segja ykkur frá Áforms-átakinu og hvernig gengið hefur að markaðssetja og selja íslensk matvæli og þá landbúnaðarafurðir sérstaklega á Bandaríkjamarkaði. Það hefur varla farið fram hjá nokkrum manni að á Íslandi hafa vondar fréttir verið í fyrirrúmi og víða verið mikill bölmóður síðastliðið ár eða svo.  

Það er því þeim mun ánægjulegra að geta greint frá því að af þessu verkefni sem hér er til umræðu er mestmegnis bara hægt að segja góðar fréttir - okkur hefur miðað vel áfram. Það sem fyrst og fremst hefur áunnist með þessu starfi á undanförnum árum er að nú hefur verið byggður upp markaður í fyrsta sinn fyrir landbúnaðarafurðir okkar á sælkeramarkaði í Bandríkjunum, þeim markaði sem greiðir hæsta afurðaverðið. 

Jafnframt hefur nú skapast hefð fyrir innflutningi þessara afurða  gagnvart bandarískum tollyfirvöldum og landbúnaðarráðuneytinu sem hefur verið eitt allra erfiðasta málið í tengslum við verkefnið, sem og samskipti við stjórnavöld í Bandaríkjunum. Við höfum þurft að greiða okkur leið í gegnum veruleg vandamál um ótrúlegustu atriði er varða innflutninginn og væri það útaf fyrir sig efni í heila bók.  Þetta er auðvitað einungis sönnun þess að Bandaríkin, líkt flest lönd í hinum vestræna heimi vernda landbúnað sinn meir og betur en annan innflutning.

Það tekur alltaf tíma að vinna innflutningnum hefð eða það sem þeir kalla “historic importation”. Mjólkurafurðir okkar, skyr, ostar, smjör og súkkulaði lentu að jafnaði í tollskoðun og stundum tók það um viku til tíu daga að fá afurðirnar afgreiddar. Nú síðstu mánuði kemur það hins vegar varla fyrir að skyrið lendi í skoðun því að nú er komin hefð fyrir innflutningnum. Þar með er óhætt að auka innflutninginn verulega án of mikillar áhættu. 

Einnig má nefna að í fyrstu var gefið upp rangt tollnúmer fyrir smjör og leiddi til þess að greiða þurfti afar háan innflutningstoll af smjöri. Þegar þetta var ljóst voru verslanir Whole Foods Markets (WFM), helsta samstarfsaðili okkar vestan hafs,  reiðubúnar til útvega Mjólkursamsölunni innflutningskvóta og að kaupa mikið magn af umframbirgðum af smjöri. Leiddi það til þess að árið 2007 gerði fyrirtækið pöntun upp á 500 tonn af smjöri. Það ár varð hins vegar verðsprengin á heimsmarkasverði á smjöri og fékk verslanakeðjan því aðeins um helming af þessu magni.

Whole Foods veitti MS á þeim tíma frían tollkvóta fyrir smjör sem ég vona að standi enn og því um að gera að notfæra sér það ef vilji er fyrir hendi.  Rétt er að geta þess hér að um sjávarafurðir gilda aðrar reglugerðir og fellur hann einungis  undir FDA, eða Food and Drugs Administration á meðan landbúnaðarafurðir falla undir FDA vegna upplýsinga á umbúðum, USDA, United States Department of Agriculture vegna kvóta og hreinlætisvottunar og USDA Customs vegna skoðunar á sendingum, sýnatöku, pappírsvinnu osfrv.

Okkur hefur tekist nokkuð vel til með samskipti við opinbera aðila í Ameríku og fengið að njóta samvinnu við sendiráð Íslands í Washington þar sem ég hef aðstöðu og nýt stuðnings þess.Í áframhaldinu þarf svo að skoða á næstu mánuðum hvort unnt sé að fá niðurfellda tolla þar sem því verður við komið og við á. Þetta verður  að gerast í samvinnu við sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið ásamt utanríkisráðuneytinu.

framhald fljótlega...........